တံတားေတြေပၚ မွာ စစ္သားေတြၿဖတ္ေလွ်ာက္တဲ႔အခါ စစ္ေရးၿပေလွ်ာက္သလုိ ဘာေၾကာင္႔မေလွ်ာက္သင္႔တာလဲ။
အထပ္ ၃၀၊၄၀ ၿမင္႔တဲ႔အေဆာက္အဦးေတြဟာ ၁ ထပ္၊၂ ထပ္စတဲ႔ အထပ္နိမ္႔အေဆာက္အဦးေတြထက္ ငလ်င္ဒဏ္ေၾကာင္႔ ပ်က္ဆီးႏိုင္ေခ် နည္းပါးတယ္ဆုိတာ ဟုတ္သလား။
ဒီေမးခြန္းေတြရဲ႔အေၿဖက Resonance နဲ႔ဆုိင္ပါတယ္။ ကမၻာေလာကမွာရွိရွိသမွ် သက္ရွိသက္မဲ႔ေတြမွာ သူတုိ႔ရဲ႔ကိုယ္ပိုင္ Frequency ဆုိတာရွိပါတယ္။
ၿပင္ပကသက္ေရာက္လုိက္တဲ႔အားတစ္ခုရဲ႔ Frequency န႔ဲ အားသက္ေရာက္ခံရတဲ႔ အေဆာက္အဦး (သုိ႔မဟုတ္) အရာဝတၳဳ (သုိ႔မဟုတ္) သက္ရွိတစ္ဦးဦးရဲ႔ ကိုယ္ပိုင္ Frequency ဟာ တူညီသြားခဲ႔မယ္ဆုိရင္ အဆုိပါ အေဆာက္အဦး၊အရာဝတၳဳ၊လူဟာ အၿမင္႔ဆံုးအရွိန္န႔ဲ ယိမ္းထုိးလွဳပ္ခါလာပါတယ္ (Oscillate) ။ အဲဒါကို resonance (ၾကိမ္ႏွဳန္းထပ္တူက်ၿခင္း) လုိ႔ေခၚပါတယ္။
အကယ္၍ အၿပင္ကသက္ေရာက္အားကိုေလ်ာ႔ခ်လုိက္မယ္၊ ဖယ္ရွားလုိက္မယ္ဆုိရင္ေတာ႔ ဒီလုိလွဳပ္ခါမွဳဟာ အခ်ိန္တစ္ခုအၾကာမွာ တေၿဖးေၿဖးခ်င္း နည္းပါးေပ်ာက္ကြယ္သြားပါလိမ္႔မယ္။ၾကီးမားတဲ႔ အေဆာက္အဦးေတြမွာ အဲဒီလုိယိမ္းထုိးလွဳပ္ခါမွဳဟာ သက္ေရာက္အားကေလ်ာ႔နည္းပေပ်ာက္သြားတဲ႔အခါမွာ တေၿဖးေၿဖးခ်င္း ၿငိမ္သက္သြားပါတယ္။
Oscillation လုိ႔ေၿပာေပမယ္႔ အခိ်ဳ႔အရာဝတၳဳေတြမွာအဲဒါက အရမ္းၾကီးမသိသာပါဘူး။ ဥပမာေၿပာမယ္ဆုိရင္ ဖန္ခြက္တစ္ခြက္ၿဖစ္ပါတယ္။ ဖန္ခြက္တစ္ခုအနားမွာ မိုက္တစ္လံုးနဲ႔လူတစ္ေယာက္က အသံက်ယ္က်ယ္နဲ႔ဆြဲဆြဲငင္ငင္ သီခ်င္းဆုိမယ္ဆုိပါေတာ႔။ အဲဒီအသံလွိဳင္းကထြက္လာတဲ႔ frequency ဟာ ဖန္ခြက္ရဲ႔ frequency နဲ႔ ထပ္တူက်သြားတဲ႔အခ်ိန္မွာ ဖန္ခြက္ဟာတုန္ခါလာပါလိမ္႔မယ္။ တုိေတာင္းတဲ႔အခ်ိန္အတြင္းမွာ ဖန္ခြက္က ကြဲသြားပါလိမ္႔မယ္။
ေနာက္ထပ္ဥပမာတစ္ခုက ဒန္းစီးတာၿဖစ္ပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္ဟာ ဒန္းေပၚမွာထုိင္မယ္။ ေၿခေထာက္အားကိုသံုးၿပီးဒန္းကိုလႊဲမယ္။ ၿမန္ၿမန္လႊဲရင္ပဲၿဖစ္ၿဖစ္၊အရမ္းေႏွးေႏွးလႊဲရင္ပဲၿဖစ္ၿဖစ္ ဒန္းကမသြားပါ။ ဒါေပမယ္႔ အခိ်န္အဆမွန္မွန္နဲ႔ လႊဲလုိက္မယ္ဆုိရင္ ဒန္းဟာ ေတာ္ေတာ္နဲ႔မရပ္ပဲ တဆက္တည္းလႊဲၿပီးရင္းလႊဲေနပါလိမ္႔မယ္။ အဲဒါက ဒန္းရဲ႔ Frequency နဲ႔ ေၿခေထာက္ကသက္ေရာက္လုိက္တဲ႔ Frequency တူသြားလုိ႔ပါပဲ။
၁၈ရာစုႏွစ္မွာ ၾကိဳးတံတားေတြစတင္ေခတ္စားလာပါတယ္။အဲဒီအခ်ိန္က သိပ္ေတာ္တယ္လုိ႔ နာမည္ၾကီးတဲ႔ဆရာၾကီးေတြကလြဲလုိ႔ ၾကိဳးတံတားကို ေနရာတုိင္းမွာလုပ္ခြင္႔မေပးပါဘူး။
အဂၤလန္က Broughton Bridge ဟာ ၾကိဳးတံတားတစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္။ တစ္ရက္မွာစစ္သားေတြဟာအေၿပးေလ႔က်င္႔ပါတယ္။ စစ္သားအေယာက္ေလးဆယ္ဟာ တံတားေပၚမွာ ၿဖတ္ေၿပးသြားရင္း က်န္တစ္ဘက္ကို ေရာက္ခါနီးေနပါၿပီ။ေနာက္မွာက်န္ခဲ႔တဲ႔ စစ္သားေလးေယာက္ဟာ စစ္ခ်ီသလုိ ညီညီညာညာ ေၿပးလာတဲ႔အခါ တံတားဟာ ယိမ္းထုိးလာတာကို သူတုိ႔ခံစားလာရပါတယ္။ ဒါနဲ႔အံ႔ၾသသြားၿပီး သူတုိ႔ေလးေယာက္က အရင္ကထက္ပိုၿပီး အားၿပင္းၿပင္းနဲ႔ ညီညီညာညာ ေၿပးတဲ႔အခါ တံတားက (နဂိုထဲက တ့ပိုင္းတစကၽြတ္ထြက္ေနတဲ႔) မူလီတစ္ခုလံုးဝထြက္လာၿပီး တုိင္တစ္လံုးလဲလာလုိ႔ တံတားက က်ိဳးသြားၿပီး စစ္သား ၄၀ စလံုး ေ၇ထဲကိုက်သြားပါတယ္။ ေရက ၂ ေပပဲရွိလုိ႔ အေသအေပ်ာက္မရွိခဲ႔ေပမယ္႔ ၿပင္းၿပင္းထန္ထန္ဒဏ္ရာရၾကပါတယ္။ ဒါက resonance ေၾကာင္႔ၿဖစ္တာလုိ႔ ေၿပာလုိ႔ရပါတယ္။ မူလီကနဂိုထဲက ကၽြတ္ခ်င္ခ်င္ၿဖစ္ေနတာလဲ ပါတာေပါ႔။
ၿပင္သစ္က Angers Bridge Case မွာေတာ႔ စစ္သား ၂၂၆ ေယာက္ေသဆံုးခဲ႔ပါတယ္။
အေသးစိတ္ကို အင္တာနက္မွာရွာၾကည္႔ပါ။
Tacoma Narrow Bridge ၿပိဳၾကရာမွာ အလယ္ပိုင္းက decking oscillation ဟာ resonance အတြက္ နမူနာေကာင္းတစ္ခုပဲၿဖစ္ပါတယ္။
ေအာက္က ဗီဒီယိုလင္႔မွာ ၾကည္႔ရွဳႏုိင္ပါတယ္။
ဗီဒီယိုထဲမွာပါလာတဲ႔ လူက အဲဒီတံတားကို ဒီဇုိင္းထုတ္တဲ႔သူပဲၿဖစ္ပါတယ္။
အခုေပးထားတ႔ဲလင္႔မွာေတာ႔ သူ႔ပံုမပါပါဘူး။
အေဆာက္အဦးတစ္ထပ္ကို အၾကမ္းဖ်ဥ္း 0.1 sec Natural Period ရွိတယ္လုိ႔ သတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ အထပ္ ၃၀ အေဆာက္အဦးတစ္ခုက ၃ sec Structural Period ရွိၿပီး၊ ၁ ထပ္အေဆာက္အဦးက ၀.၁ sec Structural Period ရွိပါတယ္။ဒါေၾကာင္႔ အထပ္နိမ္႔အေဆာက္အဦးေတြဟာ High Frequency wave (Short and Frequent) ေၾကာင္႔သာ အဓိကပ်က္ဆီးႏိုင္ေခ်ရွိၿပီး အထပ္ၿမင္႔အေဆာက္အဦးေတြဟာ low frequency wave ေၾကာင္႔ ပ်က္ဆီးႏိုင္ေခ်ပိုမ်ားတယ္လုိ႔ ေၿပာဆုိႏိုင္ပါတယ္။
Amplitude ဆုိတာ physics,mathematics term ၿဖစ္ၿပီး engineering sense အရေတာ႔ displacement ကိုဆုိလုိတာၿဖစ္ပါတယ္။ ပံုမွာၾကည္႔ရင္ angular velocity ratio= 1 ဆုိတာ resonance အေၿခေနမွာေရာက္ေနတာကိုေၿပာတာပါ။
အေပၚမွာေၿပာထားခဲ႔တဲ႔ ဥပမာေတြကို ေအာက္က ဗီဒီယုိလင္႔မွာ တစုတေဝးတည္းၾကည္႔ႏိုင္ပါတယ္။
Credit thura zinsoe
အထပ္ ၃၀၊၄၀ ၿမင္႔တဲ႔အေဆာက္အဦးေတြဟာ ၁ ထပ္၊၂ ထပ္စတဲ႔ အထပ္နိမ္႔အေဆာက္အဦးေတြထက္ ငလ်င္ဒဏ္ေၾကာင္႔ ပ်က္ဆီးႏိုင္ေခ် နည္းပါးတယ္ဆုိတာ ဟုတ္သလား။
ဒီေမးခြန္းေတြရဲ႔အေၿဖက Resonance နဲ႔ဆုိင္ပါတယ္။ ကမၻာေလာကမွာရွိရွိသမွ် သက္ရွိသက္မဲ႔ေတြမွာ သူတုိ႔ရဲ႔ကိုယ္ပိုင္ Frequency ဆုိတာရွိပါတယ္။
ၿပင္ပကသက္ေရာက္လုိက္တဲ႔အားတစ္ခုရဲ႔ Frequency န႔ဲ အားသက္ေရာက္ခံရတဲ႔ အေဆာက္အဦး (သုိ႔မဟုတ္) အရာဝတၳဳ (သုိ႔မဟုတ္) သက္ရွိတစ္ဦးဦးရဲ႔ ကိုယ္ပိုင္ Frequency ဟာ တူညီသြားခဲ႔မယ္ဆုိရင္ အဆုိပါ အေဆာက္အဦး၊အရာဝတၳဳ၊လူဟာ အၿမင္႔ဆံုးအရွိန္န႔ဲ ယိမ္းထုိးလွဳပ္ခါလာပါတယ္ (Oscillate) ။ အဲဒါကို resonance (ၾကိမ္ႏွဳန္းထပ္တူက်ၿခင္း) လုိ႔ေခၚပါတယ္။
အကယ္၍ အၿပင္ကသက္ေရာက္အားကိုေလ်ာ႔ခ်လုိက္မယ္၊ ဖယ္ရွားလုိက္မယ္ဆုိရင္ေတာ႔ ဒီလုိလွဳပ္ခါမွဳဟာ အခ်ိန္တစ္ခုအၾကာမွာ တေၿဖးေၿဖးခ်င္း နည္းပါးေပ်ာက္ကြယ္သြားပါလိမ္႔မယ္။ၾကီးမားတဲ႔ အေဆာက္အဦးေတြမွာ အဲဒီလုိယိမ္းထုိးလွဳပ္ခါမွဳဟာ သက္ေရာက္အားကေလ်ာ႔နည္းပေပ်ာက္သြားတဲ႔အခါမွာ တေၿဖးေၿဖးခ်င္း ၿငိမ္သက္သြားပါတယ္။
Oscillation လုိ႔ေၿပာေပမယ္႔ အခိ်ဳ႔အရာဝတၳဳေတြမွာအဲဒါက အရမ္းၾကီးမသိသာပါဘူး။ ဥပမာေၿပာမယ္ဆုိရင္ ဖန္ခြက္တစ္ခြက္ၿဖစ္ပါတယ္။ ဖန္ခြက္တစ္ခုအနားမွာ မိုက္တစ္လံုးနဲ႔လူတစ္ေယာက္က အသံက်ယ္က်ယ္နဲ႔ဆြဲဆြဲငင္ငင္ သီခ်င္းဆုိမယ္ဆုိပါေတာ႔။ အဲဒီအသံလွိဳင္းကထြက္လာတဲ႔ frequency ဟာ ဖန္ခြက္ရဲ႔ frequency နဲ႔ ထပ္တူက်သြားတဲ႔အခ်ိန္မွာ ဖန္ခြက္ဟာတုန္ခါလာပါလိမ္႔မယ္။ တုိေတာင္းတဲ႔အခ်ိန္အတြင္းမွာ ဖန္ခြက္က ကြဲသြားပါလိမ္႔မယ္။
ေနာက္ထပ္ဥပမာတစ္ခုက ဒန္းစီးတာၿဖစ္ပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္ဟာ ဒန္းေပၚမွာထုိင္မယ္။ ေၿခေထာက္အားကိုသံုးၿပီးဒန္းကိုလႊဲမယ္။ ၿမန္ၿမန္လႊဲရင္ပဲၿဖစ္ၿဖစ္၊အရမ္းေႏွးေႏွးလႊဲရင္ပဲၿဖစ္ၿဖစ္ ဒန္းကမသြားပါ။ ဒါေပမယ္႔ အခိ်န္အဆမွန္မွန္နဲ႔ လႊဲလုိက္မယ္ဆုိရင္ ဒန္းဟာ ေတာ္ေတာ္နဲ႔မရပ္ပဲ တဆက္တည္းလႊဲၿပီးရင္းလႊဲေနပါလိမ္႔မယ္။ အဲဒါက ဒန္းရဲ႔ Frequency နဲ႔ ေၿခေထာက္ကသက္ေရာက္လုိက္တဲ႔ Frequency တူသြားလုိ႔ပါပဲ။
၁၈ရာစုႏွစ္မွာ ၾကိဳးတံတားေတြစတင္ေခတ္စားလာပါတယ္။အဲဒီအခ်ိန္က သိပ္ေတာ္တယ္လုိ႔ နာမည္ၾကီးတဲ႔ဆရာၾကီးေတြကလြဲလုိ႔ ၾကိဳးတံတားကို ေနရာတုိင္းမွာလုပ္ခြင္႔မေပးပါဘူး။
အဂၤလန္က Broughton Bridge ဟာ ၾကိဳးတံတားတစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္။ တစ္ရက္မွာစစ္သားေတြဟာအေၿပးေလ႔က်င္႔ပါတယ္။ စစ္သားအေယာက္ေလးဆယ္ဟာ တံတားေပၚမွာ ၿဖတ္ေၿပးသြားရင္း က်န္တစ္ဘက္ကို ေရာက္ခါနီးေနပါၿပီ။ေနာက္မွာက်န္ခဲ႔တဲ႔ စစ္သားေလးေယာက္ဟာ စစ္ခ်ီသလုိ ညီညီညာညာ ေၿပးလာတဲ႔အခါ တံတားဟာ ယိမ္းထုိးလာတာကို သူတုိ႔ခံစားလာရပါတယ္။ ဒါနဲ႔အံ႔ၾသသြားၿပီး သူတုိ႔ေလးေယာက္က အရင္ကထက္ပိုၿပီး အားၿပင္းၿပင္းနဲ႔ ညီညီညာညာ ေၿပးတဲ႔အခါ တံတားက (နဂိုထဲက တ့ပိုင္းတစကၽြတ္ထြက္ေနတဲ႔) မူလီတစ္ခုလံုးဝထြက္လာၿပီး တုိင္တစ္လံုးလဲလာလုိ႔ တံတားက က်ိဳးသြားၿပီး စစ္သား ၄၀ စလံုး ေ၇ထဲကိုက်သြားပါတယ္။ ေရက ၂ ေပပဲရွိလုိ႔ အေသအေပ်ာက္မရွိခဲ႔ေပမယ္႔ ၿပင္းၿပင္းထန္ထန္ဒဏ္ရာရၾကပါတယ္။ ဒါက resonance ေၾကာင္႔ၿဖစ္တာလုိ႔ ေၿပာလုိ႔ရပါတယ္။ မူလီကနဂိုထဲက ကၽြတ္ခ်င္ခ်င္ၿဖစ္ေနတာလဲ ပါတာေပါ႔။
ၿပင္သစ္က Angers Bridge Case မွာေတာ႔ စစ္သား ၂၂၆ ေယာက္ေသဆံုးခဲ႔ပါတယ္။
အေသးစိတ္ကို အင္တာနက္မွာရွာၾကည္႔ပါ။
Tacoma Narrow Bridge ၿပိဳၾကရာမွာ အလယ္ပိုင္းက decking oscillation ဟာ resonance အတြက္ နမူနာေကာင္းတစ္ခုပဲၿဖစ္ပါတယ္။
ေအာက္က ဗီဒီယိုလင္႔မွာ ၾကည္႔ရွဳႏုိင္ပါတယ္။
ဗီဒီယိုထဲမွာပါလာတဲ႔ လူက အဲဒီတံတားကို ဒီဇုိင္းထုတ္တဲ႔သူပဲၿဖစ္ပါတယ္။
အခုေပးထားတ႔ဲလင္႔မွာေတာ႔ သူ႔ပံုမပါပါဘူး။
အေဆာက္အဦးတစ္ထပ္ကို အၾကမ္းဖ်ဥ္း 0.1 sec Natural Period ရွိတယ္လုိ႔ သတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ အထပ္ ၃၀ အေဆာက္အဦးတစ္ခုက ၃ sec Structural Period ရွိၿပီး၊ ၁ ထပ္အေဆာက္အဦးက ၀.၁ sec Structural Period ရွိပါတယ္။ဒါေၾကာင္႔ အထပ္နိမ္႔အေဆာက္အဦးေတြဟာ High Frequency wave (Short and Frequent) ေၾကာင္႔သာ အဓိကပ်က္ဆီးႏိုင္ေခ်ရွိၿပီး အထပ္ၿမင္႔အေဆာက္အဦးေတြဟာ low frequency wave ေၾကာင္႔ ပ်က္ဆီးႏိုင္ေခ်ပိုမ်ားတယ္လုိ႔ ေၿပာဆုိႏိုင္ပါတယ္။
Amplitude ဆုိတာ physics,mathematics term ၿဖစ္ၿပီး engineering sense အရေတာ႔ displacement ကိုဆုိလုိတာၿဖစ္ပါတယ္။ ပံုမွာၾကည္႔ရင္ angular velocity ratio= 1 ဆုိတာ resonance အေၿခေနမွာေရာက္ေနတာကိုေၿပာတာပါ။
အေပၚမွာေၿပာထားခဲ႔တဲ႔ ဥပမာေတြကို ေအာက္က ဗီဒီယုိလင္႔မွာ တစုတေဝးတည္းၾကည္႔ႏိုင္ပါတယ္။
Credit thura zinsoe
0 comments:
Post a Comment